از کليه کاخهای با صفا و کلاه فرهنگی هائی که در کنار چهارباغ احداث شده بود فقط کاخ هشت بهشت باقی مانده است. اين عمارت باشکوه که روزگاری زيباترين کاخ عالم هم ناميده می شد در سال 1080 هجری و به روزگار شاه سليمان صفوی در نزديکی باغ بلبل ساخته شد. اين بنای دو طبقه با طاقهای زيبا و تزئينات فراوان و هماهنگ دست به دست هم داده تا يکی از نمونه های درخشان معماری عصر صفويه را به نمايش بگذارند.
کليه سياحان و جهانگردانی که از اصفهان بازديد کرده و موفق شده اند به درون کاخ هشت بهشت راه يابند آن را بهترين بناهای دنيا ناميده اند. يکی از آن ها کاخ هشت بهشت را با عبارت «... فرح انگيز تر از مجلل ترين کاخهای ممالک اروپايی» توصيف کرده است. باغ وسيعی که عمارت در آن واقع شده جزئی از باغ بزرگ نقش جهان وده است که شاه اسماعيل اول احداث کرد و در زمان جانشينان او بخصوص شاه عباس اول به قطعات متعددی تقسيم شد.
اين قصـر با شکوه از همان ابتدای احداث «عمارت هشت بهشت» «هشت به هشت» و «هشت در بهشت» ناميده می شده است. بخش مرکزی کاخ به صورت 4 صفه ساخته شده و ايوان آن رو به شمال است. سقفی که بر فراز اين بنای 4 صفه استوار است پوشيده از مقرنس های گچی خوش رنگ و خوش طرح است. اتاقهای طبقه اول در 4 گوشه عمارت تزئيناتی از گچبری و نقاشی دارند. در طبقه دوم عمارت نيز مجموعه ای از رواق ها و اتاقها و طاقها و پنجره ها بر نفاست و زيبائی آن می افزايد. اين طبقه به راهروها و اتاقهای متعددی تقسيم شده که هر يک تزئينات خاصی دارند. در برخی حوض آب و در بعضی بخاری های ديواری تعبيه شده اند ديوارها را نيز آينه های فراوان می پوشانيدند تمام سقف های کاخ را نيز موزائيک های بسيار عالی پوشانيده و دالانها و غلام گردش های بسيار زيبا و هماهنگ آنها را احاطه کرده اند. تزئينات عمارت در دوران صفويه به حدی باشکوه و هنرمندانه بوده که هيچ سياحی از اعجاب و تحسين آنها خودداری نکرده است.
آنچه در اين عمارت حائز اهميت است ارتباطی است که ميان فضاها و قسمت های مختلف آن پديد آمده است. اين ارتباط باعث شده تا عمارت هشت بهشت اصفهان در عين تنوع و گوناگونی و تعدد فضا از وحدت و يکپارچگی و تزئينات قابل توجه برخوردار شود. متأسفانه امروز از نرده های چوب زرنگار و قابها و جام های بلور و آلت های شيشه ای رنگارنگ ظريف اثری بر جای نمانده است چرا که در دوره های بعد از صفويه و بخصوص در عصر قاجاريان تغييرات بسياری در آن داده شد. اين تغييرات به حدی است که برخی از سياحان آن را از دوران قاجار به حساب آورده اند. در اواخر دوران قاجار عمارت هشت بهشت به مالکيت خصوصی اشخاص در آمد و از زيورهای نفيس و گرانبهای دوره صفويه عاری گرديد بطوری که امروز از آن همه شکوه و فريبندگی داخل کاخ و درختان چنار و تناور و گلهای ياس سفيد و سرخ که در حاشيه خيابان های آن روئيده بودند و همچنين از آب نماها و جوی های آب روان اثری بر جای نمانده است. با همه دخل و تصرفات به گفته «آندره گدار» که سالها باستانشناسی ايران را اداره کرده است:
« ... کاخ هشت بهشت با تالاری که از هر سو باز است و با چهار عمارت کلاه فرنگی در طبقه هشت بهشت در چهار گوشه خود هنوز هم ترکيب اصلی و مختصری از لطف و ملاحت روزگاران گذشته را حفظ کرده است.» ذکر اين نکته مناسبت دارد که تزئينات اين کاخ هشت گوشه که نشانه روحيه معماری و تزئينات اواخر دوره صفوی است به همراه ساختمان آن که ميان باغ واقع شده است بعدها به فراوانی مورد تقليد قرار گرفته است.
عمارت تاريخی رکيب خانه
عمارت تاريخی «رکيب خانه» که در مرکز شهر اصفهان و نزديک بناهای مشهوری همچون «تالار اشرف»، «کاخ چهلستون»، «عالي قاپو» و «توحيد خانه» قرار دارد از جمله بناهای بافت قديم اصفهان به شمار می رود که در اوائل قرن يازدهم هجری مقارن با سلطنت شاه عباس اول به عنوان يکی از بناهای مجموعه دولتخانه صفوی احداث شد. با مراجعه به منابع و مأخذ مختلف دوران صفوی و با توجه به کلمه «رکيب خانه» مشخص می شود که اين عمارت محل نگهداری لوازم سوارکاری و يراق آلات اصطبل دولتی بوده است. با اضمحلال حکومت صفويه عمارت «رکيب خانه» متروک گرديد و بعدها در عصر قاجار به دستور حاج محمد حسين خان صدر اصفهانی صدر اعظم نيک انديش فتحعليشاه احياء شد. در دوره حکومت «مسعود ميرزا ظل السلطان» بعد از انجام تعميرات و الحاقاتی که با آن دوره سازگار بود به عنوان محل زندگی اين حاکم تعيين گرديد. در دوران پهلوی اداره آمار و ثبت احوال اصفهان در اين محل مستقر شد و تغييراتی در ساختمان و مخصوصاً در جبهه غربی آن صورت گرفت.
در سالهای پس از پيروزی انقلاب اسلامی «رکيب خانه» مورد مرمت اساسی قرار گرفت و بعد از بازسازی مقرر شد اشياء موجود در موزه های هنرهای تزئينی تهران و بقيه اشياء قديمی به اصفهان منتقل و در اين ساختمان به معرض تماشای عموم گذاشته شود. در اجرای اين هدف در تابستان 1375 گنجينه های تزئينی رسماٌ افتتاح و مورد بهره برداری قرار گرفت.
در حال حاضر اين گنجينه با فضائی به مساحت 2600 متر مربع و حدود 1200 متر فضای نمايشگاهی با در بر گرفتن هفت بخش دائمی صدها اثر نفيس هنری را برای بازديد عموم عرضه کرده است. 7 بخش اين موزه عبارت است از: - بخش خط و کتابت 2- آثار لاکی و روغنی 3- دستبافته ها و رودوزيهای سنتی 4- نگار گری 5- آثار فلزی 6- آبگينه، سفال و چينی 7- آثار چوبی
بخش کتابت مجموعه ای از قطعات خوشنويسی اوراق و مجلدات قرآن کريم، احاديث، کتب ادعيه و اشعار می باشد که بوسيله هنرمندان و خوشنويسان نامدار و بلند آوازه همچون محمد صادق خوانساری و مير علی هروی و محمد هاشم لؤلؤ اصفهانی کتابت شده است.
بخش آثار لاکی مجموعه زيبايی از انواع اشياء لاکی مذهب، قلمدانها، جای طومار، قابهای آئينه، تراز و جلد آلبوم و ... است که از اساتيد بزرگی همچون آقا صادق ميرزا بابای شيرازی، سميرمی، فتح الله شيرازی و آقا نجفعلی اصفهانی به يادگار مانده اند و با نقوش مختلف گل و مرغ، تکچهره، صورت سازی، ترنج و سر ترنج شکارگاه زينت يافته اند.
در سومين بخش منسوجات متنوع و کم نظيری از نمونه های آثار دوره صفوی تا قاجار به نمايش گذاشته شده اند. قلمکارهای ساخت اصفهان و قاليچه های معروف «بشريت» و «شکار چرخ» که طراح آنها مرحوم عيسی بهادری است از ديگر آثاری است که در اين موزه به نمايش گذاشته شده اند
در بخش نگارگری آثار نگارگری ايرانی در سبک و شيوه های مختلف به نمايش درآمده اند که از آن جمله می توان مينياتورهای هرات، اصفهان، تبريز و تک چهره های قاجاری را بر شمرد. تابلو ارزشمند و نفيس «چوگان» اثر استاد حاج ميرزا آقا امامی اصفهانی که به شيوه سوخت و معرق و مينياتور روی چرم خلق شده از آثار جالب اين بخش می باشد.
در بخش آثار فلزی زيور آلات طلا و نقره، کمربند، قلاب کمر، قاب دعا، انواع قوطی، قفل، قلمدان، سرقليان، قاب آئينه، باروت دان، انفيه دان، عود سوز، جامهای چهل کليد، قيچی، چاقو، و ... به نمايش در آمده اند. از جمله اين آثار می توان به سينی مليله نقره و طلاکاری استاد عباس زنجانی اشاره کرد که در قرن 13 هجری قمری ساخته شده است. در بخش آبگينه، چينی و سفال آثار زيبائی از بلورهای مرصع و کريستال های تراشدار و شمايل شاهان قاجاری و قاب و قدح های اهدائی به رجال و حکام قاجاری که در اصفهان ساخته شده اند به نمايش درآمده اند.
در آخرين بخش موزه که شامل آثار چوبی است بينندگان شاهد آثار نفيسی از صنايع چوبی سنتی مانند خاتم سازی، منبت کاری، مشبک و معرق خواهند بود که انواع قاب آئينه، رحل و جعبه قرآن، قلمدان، جعبه آرايش، قاشق و ملاقه های مختلف از آن جمله هستند. نمايشگاه های مختلفی نيز به مناسبت های گوناگون در موزه بر پا می گردد که اکثر آنها در ارتباط با هنرهای اسلامی همچون خوشنويسی و نقاشی های قهوه خانه ای و غيره می باشند.
گنجينه هنرهای تزئينی اصفهان واقع در خيابان استانداری از جاذبه های بسيار جالب شهر اصفهان می باشد که بازديد کنندگان ايرانی و خارجی از آن بازديد می کنند. |
